Teleskop #100

Haftalık ufuk turu…

Ve 100. sayımızla karşınızdayız. Yüz sayı boyunca yazdık, çizdik, çokça “bir haberin bültene girip giremeyeceği” konusunda tereddüt yaşadık; paylaşıldık ve birlikte büyüdük. Bu yolculukta bizimle birlikte olduğunuz için çok teşekkür ederiz. Daha nice yüzlere birlikte ulaşmak dileğiyle!

1,1-1,3 trilyon dolar… Climate Home News'e göre, Bonn'da, gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelerden talep ettikleri yıllık iklim finansmanı miktarı.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılına ilişkin sera gazı emisyonu verilerini açıkladı. Bu dönemde toplam emisyonlarda karbondioksit eşdeğeri olarak en büyük payı %71,8 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken, bunu sırasıyla %12,8 ile tarım, %12,5 ile endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı, %2,9 ile atık sektörü takip etti. Kişi başı toplam sera gazı emisyonu 1990’da 4,1 ton karbondioksit eşdeğeri iken, 2021’de 6,8 ton ve 2022’de 6,6 ton karbondioksit eşdeğeri olarak hesaplandı. Böylece, 2022’de toplam sera gazı emisyonu önceki yıla göre %2,4 azalarak 558,3 milyon ton karbondioksit eşdeğeri oldu. DETAY

• Bir grup iklim uzmanının tahminine göre, Rusya-Ukrayna savaşı yaklaşık 175 milyon ton karbondioksite eşdeğer sera gazı emisyonuna yol açtı.  Bu emisyonlardan kaynaklanan ekstra ısınma, dünya genelinde (aşırı hava koşullarını destekleyeceğinden) ilave 32 milyar dolarlık hasara yol açacak.  Ukrayna, Rusya'nın sorumlu olduğunu söylediği ve tazminat talep edeceği zararlar listesine, iklimle ilgili bu maliyetleri de eklemeyi planlıyor. DETAY

• İklim değişikliğinin bir aldatmaca olduğunu düşünen Donald Trump hayranları, Trump’ın mitinglerini izlerken yüksek sıcaklık nedeniyle hastanelik oldu. DETAY

• Bu yılki BM iklim zirvesine yalnızca beş ay kala ülkeler, bırakın nasıl bölüşüleceğini, gelişmekte olan dünyanın iklim değişikliğiyle mücadelesine yardımcı olacak küresel finansman tasarısının büyüklüğü konusunda bile anlaşamıyor.  Karar, yaklaşık 200 ülkenin daha yoksul ülkelerin emisyonlarını azaltmalarına ve toplumlarını daha sert, daha sıcak bir dünyada korumalarına yardımcı olmak için yeni bir yıllık finansman hedefi üzerinde anlaşmaya varılması gereken, Kasım ayında Azerbaycan'da yapılacak COP29 iklim görüşmelerinde belirleyici olacak. DETAY

• İsviçre parlamentosunun alt meclisi, uluslararası mahkemelerin kararlarına direnmeye teşvik edebilecek (ve de kesinlikle tehlikeli) bir hareketle, İsviçre'ye küresel ısınmayla mücadele için daha fazla çaba göstermesi talimatını veren kararı reddetme yönünde oy kullandı.  Nisan ayında, Strazburg'daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Bern'in iklim değişikliğiyle mücadele etmeyerek bir grup yaşlı İsviçreli kadının (KlimaSeniorinnen) insan haklarını ihlal ettiğini belirten benzeri görülmemiş bir karara imza atmıştı. DETAY

• AB tahıl ticaret birliği yaptığı açıklamada, Avrupa Birliği'nin ormansızlaşmayla bağlantılı emtia ve diğer malların ithalatını yasaklamayı amaçlayan yeni yasayı uygulamaya hazırlıklı olmadığını söyledi. DETAY

SAĞLIK

• Urbana-Champaign'deki Illinois Üniversitesi'ndeki bilim insanları sürdürdükleri çalışmalar kapsamında diğer mikroplara dokunmadan negatif patojenlere odaklanabilen, lolamisin adı verilen yeni bir antibiyotik keşfettiler. DETAY

• Bir Çinli doktor, benzersiz bir makine kullanarak, Roma'dan Pekin'deki bir hastayı anında ameliyat etmeye olanak tanıyan çığır açıcı bir ameliyat gerçekleştirdi. DETAY

• Küçük  çaplı bir deneme çalışması, felç geçiren kişilerin rehabilitasyon egzersizleri yaparken kaslarının elektriksel olarak uyarılmasının kol hareketlerini iyileştirdiğini buldu. DETAY

• Güney Kaliforniya Üniversitesi'ndeki (USC) bilim insanları, bağırsaktaki hastalık belirteçlerini izlemek için tasarlanmış, yutulabilir küçük cihazları hassas bir şekilde izleyen yapay zeka odaklı bir sistem oluşturdular.  Söz konusu sistem, bireylerin sağlıklarını evde, yalnızca akıllı telefonlar aracılığıyla takip etmelerini sağlayarak gastrointestinal (GI) sistem sağlık izlemesini dönüştürme potansiyeli taşıyor. DETAY

DİJİTAL / TEKNOLOJİ / BİLİM / YAPAY ZEKA

• Apple'ın yıllık Dünya Çapındaki Geliştiriciler Konferansı dikkat çekiciydi.   Şirket pek çok gelişme paylaştı; bunların en büyüğü Apple Intelligence adı verilen yapay zeka uygulamasıydı.   Ayrıca kullanıcıların Siri'yi kullanırken (yalnızca talep ederse) OpenAI'nin ChatGPT'sinden yararlanabilecekleri duyuruldu.  Daha fazlasını merak ettiğinize eminiz. Bağlantıdaki videoyu izlemeyi ihmal etmeyin. VİDEO

• Kırklareli'nde üniversite öğrencilerinin geliştirdiği yapay zekaya sahip otonom robot, tarımsal ekili alanlardaki yabani otlarla ilaç kullanmadan mücadele edebilecek. DETAY

• Dallas'taki Texas Üniversitesi ve Seul Ulusal Üniversitesi'nden araştırmacılar, Süpermen'in X-ışını görüşünden esinlenerek mobil cihazlarda paketlerin içindeki veya duvarların arkasındaki nesnelerin tespit edilmesini mümkün kılmak için kullanılabilecek bir görüntüleme çipi geliştirdiler. DETAY

• Nokia, 3D uzamsal ses kullanarak ilk sesli ve görüntülü aramayı yaptığını duyurdu.  Şu anda hücresel ağ üzerinden yapılan tüm telefon görüşmeleri monofonik olduğundan, uzamsal ses olasılığı bulunmadığından bu aslında kesinlikle büyük bir olay. DETAY

• Android, sensörleri ve cihaz üzerindeki modelleri kullanarak telefonunuzun elinizden kapıldığını ve hırsızın telefonla kaçtığını, bisiklete bindiğini veya kaçtığını algılayabilecek. Bu durumda hırsızlık tespit kilidi telefonunuzu kilitleyecek.  Benzer şekilde, çevrimdışı cihaz kilidi, hırsızın diğer verilere erişmesini önlemek için "cihazınız çalınmışsa ve internet kapatılmışsa" devreye girecek.  Son olarak uzaktan kilitleme, bir numarayı arayarak telefonu kilitlemenize ve bir güvenlik testi gerçekleştirmenize olanak tanıyacak.  Bu uygulama, başka bir bilgisayarda Cihazımı Bul'da oturum açmaktan daha hızlı hareket edilebilmesini amaçlıyor. DETAY

• Kulağa abartılı gelebilir ama psikolojik araştırmacılar adınızın hayatınızın yönünü belirleyebileceğine dair kanıt bulduğunu iddia ediyor.  Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi'nde yayınlanan bir çalışmada, Utah Üniversitesi'nden araştırmacılar, adınızın kariyeriniz ve yaşamınız üzerinde esrarengiz bir etkiye sahip olduğunu öne süren, uzun süredir devam eden bir kavram olan aday determinizm teorisine analitik bir bakış getirdiler. DETAY

• MIT'deki araştırmacılar, enerjiyi modifiye edilmiş bir betonun içinde depolamanın yeni bir yolunu buldular; bu, baş gösteren enerji depolama sorununa inanılmaz gelen bir potansiyel çözüm getirebilir.  BBC'nin bildirdiği üzere, MIT araştırmacısı Damian Stefaniuk ve meslektaşları su, çimento ve araba lastiklerinin üretiminde kullanılan oldukça iletken bir malzeme olan siyah karbon karışımını bir süper kapasitöre dönüştürdüler.  Süper kapasitörler, lityum iyon pillerle karşılaştırıldığında uzun vadeli enerji depolama konusunda neredeyse hiç iyi olmasalar da, çok hızlı bir şekilde şarj edilip boşaltılabiliyorlar ve bu da onları geleneksel pillerin ilgi çekici bir tamamlayıcısı haline getiriyor. DETAY

ENERJİ / ULAŞIM

• Güç aktarım sistemi uzmanı Hofer Powertrain, Zürih'teki İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü (ETH Zürih) ile işbirliği içinde, çok aşamalı bir galyum nitrür invertör çözümü geliştirmeye odaklanan bir araştırma projesi başlattı. Silikon bazlı sistemlerle karşılaştırıldığında galyum nitrür bazlı yarı iletkenlerin,  elektrikli mobilite için verimliliğin ve güç yoğunluğunun artmasına yol açtığı söyleniyor. DETAY

• Yerel hükümet destekli The Shanghai Observer Cuma günü yaptığı açıklamada, Şangay'ın, şirketin en gelişmiş otonom sürüş yazılımının Çin'de kullanıma sunulmasının önünü açmak için 10 Tesla aracının testlerini gerçekleştirmesine izin verdiğini söyledi. DETAY

• İspanya'da bir şehir, mezarlıklarını yenilenebilir enerji üretmek için kullanmaya başlıyor.  Doğu kıyısında yer alan Valensiya, şehrin çevresindeki mezarlıklara binlerce güneş paneli kurmayı hedefliyor.  Proje, RIP (Requiem in Power'ın kısaltması) olarak adlandırıldı (ne dahiyane değil mi?) ve bu ay ilk fotovoltaik panellerin kurulmasıyla başlatıldı. DETAY

SİBER GÜVENLİK

• Milyonlarca Amerikalının isimleri, doğum tarihleri, sosyal güvenlik numaraları ve tıbbi kayıtları, belirlenemeyen bir saldırganın borç tahsildarı FBCS'nin iç sistemlerine sızmasının ardından risk altına girdi. DETAY

• İnsan Hakları İzleme Örgütü tarafından yayımlanan yeni bir rapor, yaygın olarak kullanılan, web'den alınmış bir yapay zeka eğitim veri setinin, gerçek çocuklara ait görseller ve bilgiler içerdiğini ortaya koydu. Bu üretken yapay zeka araçlarının, onların bilgisi veya rızası olmadan gerçek çocuklara ait veriler üzerinde eğitildiği anlamına geliyor. DETAY

• Bir bilgisayar korsanı Life360’ın müşteri destek platformuna sızdı.  Şirket, yaptığı açıklamada kredi kartı numaraları, şifreler ve konum verilerinin risk altında olmadığını ifade etti. DETAY

• Konuya yakın dört kaynağın Reuters'e verdiği bilgiye göre, Uluslararası Ceza Mahkemesi savcıları Rusya'nın Ukrayna'nın sivil altyapısına yönelik siber saldırı iddialarını olası savaş suçları olarak araştırıyor. DETAY

İNSAN / MERAK

• Avrupa Komisyonu'nun kısa bir süre önce Schengen vizesi için başvuru ücretlerine yaptığı %12'lik zam yürürlüğe girdi. Böylece, yetişkinler için geçen hafta 80 avro olan Schengen vizesi yapılan zamla birlikte 90 avroya çıktı. DETAY

• Tesla'nın hissedarları, daha önce yapılan bir duruşmada hakimin bonus paketini 'derin şekilde kusurlu' olarak nitelendirmesinden yalnızca aylar sonra Elon Musk'un 56 milyar dolarlık ikramiye paketini kabul etti. DETAY