Teleskop #122
Haftalık ufuk turu…
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Azerbaycan’ın Bakü şehrinde, 11-22 Kasım tarihleri arasında düzenlenen COP29'un ilk gününün ilerleyen saatlerinde, karbon kredisi ticaretini yöneten temel kurallar üzerinde anlaşmaya varıldı. Bu kurallar, Paris Anlaşması'nın 6.4 maddesi kapsamında oluşturulan yeni BM karbon piyasasının işleyişini düzenlemeyi amaçlıyor. DETAY
2024'te fosil yakıtlardan kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının rekor seviyelere çıkması bekleniyor ve bu durum da gezegeni ısıtan emisyonların zirveye ulaştığına (ve bundan sonra düşüşe geçeceğine) ilişkin umutları boşa çıkarıyor. İngiltere'deki Exeter Üniversitesi'nden Pierre Friedlingstein, "Emisyonları azaltmak her zamankinden daha acil ve bunu yapmanın tek bir yolu bulunuyor: fosil yakıt kullanımını büyük ölçüde azaltmak" diyor. DETAY
Avrupa Parlamentosu'nun AB ormansızlaşma düzenlemesini erteleme yönündeki son oylaması, önümüzdeki yıllarda çevre ve ticaret politikalarını etkileyebilecek bir değişime işaret ediyor. Yasa başlangıçta büyük şirketler için Aralık 2024'te yürürlüğe girecek olsa da, şimdi bir yıllık bir ertelemeyle karşı karşıya ve yürürlük tarihi 2025 sonuna ertelenirken, daha küçük şirketler 2026 ortasına kadar uyum sağlayacak. DETAY
2024 EY Küresel İklim Eylem Barometresi, son yıllarda iklimle ilgili açıklamaların önemli ölçüde iyileştiğini ortaya koyarken, şirketlerin yoğunlaşan iklim krizine karşı acil eylemde bulunma konusunda yetersiz kaldığını gösteriyor. Açıklama kapsamının %94'e ve kalite puanının %54'e yükselmesine rağmen, bu büyüme küresel iklim gündemiyle uyumlu olmak için yeterli değil. DETAY
IBM Sürdürülebilirlik Hazırlık Raporu 2024'ü yayımladı ve iş liderlerinin %88'inin önümüzdeki 12 ay içinde sürdürülebilirlik odaklı BT yatırımlarını artırmayı planladığını ortaya koydu. Rapor, Nisan ve Mayıs 2024 arasında dokuz ülkede 15 sektörde 2.790 iş liderine anket uygulanarak hazırlandı. Bu araştırma, sürdürülebilirliğe odaklı teknoloji yatırımlarının büyüme potansiyelini vurguluyor, ancak özellikle yapay zekayı benimseme ve sürdürülebilirlik alanındaki ilerlemeyi ölçme konusunda önemli zorlukların devam ettiğini de ifade ediyor. DETAY
SAĞLIK
2024'te yapılan bir araştırma, uykunun daha rasyonel, bilinçli kararlar almamıza ve yanıltıcı “ilk izlenimlerden” etkilenmememize yardımcı olabileceğini öne sürüyor. DETAY
Hava kirliliği, yüksek egzama riski ile ilişkilendiriliyor. Bu konuda yapılan son çalışma, maruziyet ile cilt durumu arasında net bir ilişki olduğunu gösteriyor. Araçlar ve enerji santralleri, çapı 2.5 mikrometre veya daha küçük olan PM2.5 adı verilen kirletici parçacıklar salıyor. Bu parçacıklar, daha önce egzama riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiş olup, aşırı aktif bir bağışıklık sisteminin cildi kuru ve kaşıntılı hale getiren iltihaplanmaya neden olması sonucu ortaya çıktığı düşünülüyor. DETAY
DİJİTAL / TEKNOLOJİ / BİLİM / YAPAY ZEKA
Konuya yakın iki kaynağa göre, OpenAI, kod yazma veya seyahat rezervasyonu yapma gibi, “bireysel ihtiyaçları karşılamaya yönelik eylemler gerçekleştirmek için” bilgisayarı kullanabilen "Operator" kod adlı yeni bir yapay zeka ajanını piyasaya sürmeye hazırlanıyor.
Uranüs'ün garip manyetik alanı gökbilimcilerin ilk düşündüğünden çok daha az garip olabilir. Bu da en büyük uydularının çok daha aktif olabileceği ve hatta belki de küresel okyanuslara sahip olabileceği anlamına geliyor. Voyager 2, 1986'da Uranüs'ün yanından uçarak bize gezegene yakından bakma imkanı sağladı, ancak aracın varışından hemen önceki alışılmadık koşullar bize gezegenin manyetik alanı hakkında yanıltıcı bir fikir verdi. Kısa zaman önce, Kaliforniya'daki NASA Jet Propulsion Laboratuvarı'ndan Jamie Jasinski ve meslektaşları Voyager 2 verilerini yeniden analiz ettiler ve uzay aracının varışından hemen önce Uranüs'ün manyetik alanını ezen nadir bir güneş rüzgarı patlaması tarafından çarpıtıldığını buldular. DETAY
Şanlıurfa'da 12 bin yıllık geçmişiyle 'tarihin sıfır noktası' olarak anılan ve insanlık tarihinin akışını değiştiren Göbeklitepe'den yaklaşık 1000 yıl daha önce inşa edildiği düşünülen Çakmaktepe’deki kalıntılar gün yüzüne çıkarılıyor. DETAY
Ses üreten yapay zeka modelleri, önyargı, saldırgan dil ve potansiyel telif hakkı ihlalleriyle dolu veri kümeleri üzerinde eğitiliyor ve bu da kullanımları konusunda endişelere yol açıyor. Pennsylvania'daki Carnegie Mellon Üniversitesi'nden William Agnew ve meslektaşları, yapay zekayı eğitmek için kullanılan yaygın veri kümelerini tespit etmek için bir yıllık ses modelleme çalışmalarını taradı. En sık kullanılan yedi veri kümesinden altısında "man" veya "men" kelimelerinin "woman" veya "women" kelimelerinden üç kat daha sık kullanıldığını gördüler. Veri kümeleri arasında "man" kelimesi "war", "kill" ve "history" gibi kelimelerle güçlü bir şekilde ilişkilendirilirken, "woman" ile ilişkilendirilen kelimeler arasında "store" ve "mom" yer almaktaydı. DETAY
Siyah ayaklı dağ gelincikleri, 1979 yılında soyu tükendiği düşünülen canlı türleri arasında yer alıyordu. Daha sonra doğada bir yerlerde varlığını sürdürdüğü ortaya çıkan bu canlılar koruma altına alındı. Bilim insanları daha sonra bu sevimli canlıları klonlama yoluna gitti. Kısa süre önce klon dağ gelinciklerinden biri, biri erkek biri dişi olan iki yavru dünyaya getirdi. Bu da dünyada bir ilkti. DETAY
Yeni bir yapay zeka teknolojisi, sahte spor ayakkabıları kelimenin tam anlamıyla “kokluyor”. Osmo Yapay Zeka, ayakkabı ve lüks ürünleri doğrulamak için koku imzalarını analiz eden sensörler kullanıyor. DETAY
Bilim insanları lazerlerin ışığı engelleyebildiğini ve gölge oluşturabildiğini keşfetti. DETAY
Teksas'a yeni bir enerji çözümü geliyor ve gelişmiş istikrar ve önemli enerji tasarrufları vaat ediyor. NRG Energy ve Renew Home, 2035'e kadar yaklaşık bir gigawatt (GW) kapasite üretebilen bir Sanal Güç Santrali (VPP) başlatmak için güçlerini birleştiriyor. Bu kapasite, yoğun talep dönemlerinde yaklaşık 200.000 eve güç sağlamak için yeterli. Bu girişim, eyaletin artan enerji ihtiyaçlarını desteklemek için yapay zekanın (AI) ve gelişmiş akıllı cihazların gücünü bir araya getirerek Teksas şebekesi için bir oyun değiştirici rolü oynuyor. DETAY
Rice Üniversitesi'nden Lisa Biswal ve Haotian Wang liderliğindeki bir araştırma ekibi, doğal tuzlu su çözeltilerinden lityum çıkarmak için tasarlanmış yenilikçi bir elektrokimyasal reaktör geliştirdi. DETAY
Google'ın arızalı Gemini sohbet robotu geri döndü. Gemini, kendisinden defalarca ödevlerini tamamlamasını isteyen bir kullanıcının (görünüşe göre bıkmış olmalı ki) "ölmesini" diledi. DETAY
ENERJİ / ULAŞIM
Tesla, LFP ya da LMFP hücrelere nikel oksit bazlı katot aktif malzeme eklemeyi planlıyor. Firmanın aldığı yeni patent buna işaret ederken bataryaların ömürlerinde ciddi ilerlemeler sağlanıyor. DETAY
Alman-Avustralyalı şirket Vulcan Energy, Almanya'nın Frankfurt-Höchst kentinde ilk kez lityum hidroksit üretti. Bunun hammaddeden son ürüne kadar Avrupa'da sürdürülebilir şekilde üretilen ilk lityum hidroksit olduğu söyleniyor. DETAY
Sakuu ve Eleqtrion alüminyum iyon pil teknolojisini ilerletmek için çalışıyor: Pil üreticisi ve Quebec merkezli Eleqtrion, yüksek enerji yoğunluğuna ve azaltılmış karbon ayak izine sahip ölçeklenebilir ve sürdürülebilir alüminyum iyon piller geliştirmek istiyor. DETAY
SİBER GÜVENLİK
Çevrimiçi bilet satış şirketi Ticketmaster, bu yılın başlarında 500 milyondan fazla müşteriyi etkileyen bir veri ihlalinin sonuçlarıyla uğraşmaya devam ediyor. Business Insider, müşterilerin e-postalarını kontrol ettiklerinde birinin Ticketmaster hesaplarına girip biletlerini başkasına aktardığını keşfettikleri bir dizi olay hakkında bir haber yaptı. DETAY
ABD hükümeti, Çin bağlantılı bilgisayar korsanlarının, Amerikalı vatandaşları gözetlemek için kolluk kuvvetlerinin kullandığı dinleme sistemlerine erişmek amacıyla çok sayıda ABD telekomünikasyon servis sağlayıcısının hesabına girdiğini doğruladı. DETAY
İNSANLIK / MERAK
İngiltere merkezli The Guardian, Elon Musk'ın sahibi olduğu X sosyal medya platformunda artan ırkçı paylaşımlar, komplo teorileri ve rahatsız edici içerikler nedeniyle paylaşım yapmama kararı aldı. DETAY