Teleskop #33

Bu sayımızdan itibaren Teleskop’u Substack platformu üzerinden yayınlayacağız. E-posta olarak almak isteyenler adreslerini bırakarak abone olabilirler. Bültenin içindeki haberler ağırlıklı olarak İngilizce’den çevriliyor. Hem bu sebeple hem de altyapının sınırları dolayısıyla bazen İngilizce ifadeler kullanıldığını görüyorsunuz. Türkçe açısından hassasiyeti olan, bunu dile getiren tüm okurlarımızdan özür diliyor ve anlayışlarına sığınıyoruz. Teleskop’u çevrenizde ilgi duyabilecek kişilerle paylaşabilirsiniz. Bilgi paylaşıldıkça değerleniyor çünkü… Ve dünyanın düze çıkışı kesinlikle bilimde/bilgide yatıyor… Paylaşmak için bağlantıyı bültenin bitiminde, bir kolaylık olarak sunuyoruz.

± Karbon temizleme endüstrisi büyük bir hızla gelişiyor. Bu alanda faaliyet gösteren yirmiden fazla şirket, yeni geliştirilmekte olan teknolojiyi ticarileştirmeye yardımcı olacak politikalarda destek sağlamak üzere ABD hükümeti nezdinde kulis yapacak bir koalisyon başlattı. DETAY

± Doğu Afrika'da yerli bir tür olan çıplak köstebek fareleri, onlarca yıldır bilim insanlarını şaşırtıyor. Bu kırışık, koloniler halinde hareket eden kemirgenler 37 yıla kadar yaşayabiliyor, son derece düşük oksijen koşullarıyla başa çıkabiliyor ve kansere yakalanmıyorlar. Bu yönleriyle de araştırmacıların dikkatini çekiyorlar. Nature Communications Dergisi’nde yayımlanan son araştırmanın sonuçları, bilim insanlarının şaşkınlığını daha da artırdı, zira bu kemirgenlerin ölene kadar doğurganlıklarını korudukları ortaya çıktı. Oysa, insanlar da dahil olmak üzere çoğu memeli, sürekli olarak azalan bir yumurta kaynağına sahip ve yaşla birlikte doğurganlıkları azalıyor. Yürütülen çalışmanın mucize bir ilaçla neticelenmesi beklenmese de insan doğurganlığını uzatmaya yardımcı olmak için kullanılabileceği düşünülüyor. DETAY

± JP Morgan tarafından yapılan açıklamada, 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli yıkıcı depremlerin, fiziksel yapıların yıkılmasından kaynaklanan doğrudan maliyetinin, ülke gayri safi milli hasılasının % 2,5'i veya 25 milyar dolar olabileceği vurgulandı. DETAY

± Qualcomm, Dünya Mobil Kongresi'nde Xiaomi, Oppo, Vivo, Motorola, Nothing ve Honor dahil olmak üzere çok sayıda telefon üreticisinin telefonlarına uydu iletişim yetenekleri getirdiğini duyurdu.  Üreticiler ise bu özelliklere ilk olarak hangi cihazların sahip olacağı ve özelliğin ne zaman kullanıma sunulacağı konusunda detay vermedi. DETAY

± Bilindiği gibi, yapay zekânın sanat alanında kullanımına yönelik olumlu görüşler kadar olumsuz görüşler de bulunuyor. Muhtelif kaynaklardaki haberler, Amazon’un Kindle mağazasının yapay zekâ tarafından yazılmış kitaplarla dolmakta olduğunu belirtiyor. Bu durum da etik yönden zayıf ve düşük kaliteli ürünlerin piyasada yaygınlık kazanmasına yönelik endişeleri arttırıyor. DETAY

± Bugün 5 yaşında olan çocuklar, muhtemelen 100 yaşına kadar yaşayacaklar. Gelişmiş ülkelerdeki çocuklar için 80 yaş, bugünün 60 yaşına denk olacak. Hatta, bu durumun günümüzde oluşmaya başladığını dahi söylemek mümkün. Temel soru şu: Hayatları nasıl olacak? Bu sorunun yanıtı günlük teknolojik gelişmelerle dolu bir hayat ve okul, iş ve emeklilik hakkında şekillenecek yeni düşünme biçimlerinde yatıyor. DETAY

± Türkiye’de yerleşik mikromobilite şirketi BinBin, Hollanda merkezli e-moped ve e-bisiklet girişimi Go Sharing'i satın aldı. Böylelikle BinBin Türkiye’nin yanı sıra Almanya, Hollanda, Avusturya ve Belçika'da da faaliyet gösterir hale geldi. DETAY

± İsrail'de Başbakan Binyamin Netanyahu'ya yönelik protestolar artış kaydederken, hükümetin protestoculara karşı tavrı da sertleşiyor. Ülkede, yargının yetkilerini kısıtlayan yasa teklifi ve sağ politikalara karşı düzenlenen gösteriler sekizinci haftasına girerken, protestocuların sayısı da 100 bini geçti. Hatta İsrail televizyonu Kanal 13’e göre, Tel Aviv’deki mitinge 160 bin kişi katıldı.  DETAY

± Avrupa Komisyonu'nu takiben, Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi çalışanlarının da güvenlik gerekçesiyle Çin’de yerleşik ByteDance yazılımı TikTok'u kullanması yasaklandı. TikTok ise, alınan bu önlemlere katılmıyor ve uygulamanın yasaklanması öncesinde kendilerine danışılmasını beklediğini ifade ediyor. DETAY

± Meta, yeni bir yapay zekâ robotunu devreye almaya hazırlanıyor: LLaMA. Robot, ChatGPT gibi sohbet amaçlı değil, "araştırma" odaklı olacak. DETAY

± ABD merkezli havacılık şirketi Relativity Space, dünyanın ilk üç boyutlu yazıcı ile üretilen roketi Terran 1’i uzaya göndermeye hazırlanıyor. Firma, bu amaçla gereken lisansları aldığını ve roketin 8 Mart'ta fırlatılacağını açıkladı. DETAY

± Astronomlar ilk defa, kara deliğe ev sahipliği yapan ve birbirleriyle çarpışan iki çift cüce galaksi tespit ettiler. Bu galaksilerden birisi dünyadan 760 milyon ışık yılı uzaklıktaki Abell 133 galaksi kümesinde, diğeri ise 3,2 milyar ışık yılı uzaklıktaki Abell 1758S galaksi kümesinde yer alıyor. DETAY

± ABD ordusunun araştırma ve geliştirme kolu olan ABD Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA) tarafından geliştirilen yapay zekâ destekli F-16 savaş uçağı ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Bu haberin, iki hafta önce yayımladığımız ABD tarafından yapılan “yapay zekânın askeri alanda sorumlu kullanımına ilişkin” duyurunun ardından gelmesi de ilginç oldu. DETAY

± Bloomberg , Apple’ın invaziv olmayan, diğer bir deyişle iğnesiz kan şekeri ölçüm cihazı geliştirdiğini iddia etti. Tasarlanan cihazın bileğe takılabildiği ve iPhone boyutunda olduğu ifade ediliyor. DETAY

± Kanada'daki Waterloo Üniversitesi'nden mühendisler sıra dışı, harici bir güç kaynağına bağlantı gerektirmeksizin hareket edebilen bir yumuşak robot geliştirdiler. Robot duvarlar ve tavanlar dahil olmak üzere her yüzeyde hareket edebiliyor ve bunun için ultraviyole (UV) ışık ve manyetik güç kullanıyor. Robotun, cerrahi operasyonlarda ve erişimi kolay olmayan lokasyonlarda kullanımına yönelik potansiyeli bulunduğu ifade ediliyor. DETAY

± Yeni bir araştırmaya göre, eritritol adı verilen bir şeker ikamesi, kanın pıhtılaşması, felç, kalp krizi ve ölümle ilişkilendirildi. Nature Medicine dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, diyabet ve kalp hastalığı riski taşıyan kişilerin kanlarında bulunan yüksek eritritol, kalp krizi veya felç geçirme olasılıklarını iki kat artırıyor. DETAY

± Ateşiniz ve öksürüğünüz varsa, bunun grip mi yoksa Covid-19 mu olduğunu öğrenmek için artık doktora gitmenize gerek bulunmuyor. ABD Gıda ve İlaç İdaresi, grip - Covid-19 ayrımını yapabilen ilk ev testine onay verdi. DETAY

± ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, Shigella adı verilen ve ilaçlara dirençli bir bakterinin yaygınlaştığını bildirerek halkı uyardı. Merkez, Shigella'ya karşı sınırlı antimikrobiyal tedavi mevcut olduğunu ve ayrıca bakterinin kolayca bulaşabildiğini söyledi.  Shigella saydıklarımız dışında bir risk daha barındırıyor. Antimikrobiyal direnç genlerini, bağırsakları enfekte eden diğer bakterilere de yayabilir. DETAY

± Yeni bir araştırma, kemik iliğinden alınan yetişkin kök hücrelerini içeren hücre tedavisinin, ciddi kalp yetmezliğinden mustarip hastalarda kalp krizi ve felç riskini azalttığını gösterdi. Araştırma, Amerikan Kardiyoloji Koleji Dergisi'nde yayınlandı. DETAY

± Online görüşme imkânı sunan teknolojik gelişmeler özellikle pandemi döneminde kurtarıcı oldu. Bununla birlikte, aileler ve sevenler açısından ihtiyaç duyulan “fiziki temas hissini” sağlamakta ise yetersiz kaldı. Hong Kong Şehir Üniversitesi (CityU) araştırmacıları, geliştirdikleri elektronik deri bantları ile dokunma hissi oluşturabileceklerini ve bu açığı kapatabileceklerini iddia ediyorlar. DETAY

± Amerika ve Avrupa’nın güvenlik endişeleriyle Çin yazılım ve ekipmanlarına yönelik kısıtlamalar getirdiğini sıklıkla paylaşıyoruz. Çin de bu aksiyonlara karşılık vererek, Amerikan şirketi OpenAl’in geliştirdiği ChatGPT adlı popüler sohbet yapay zekâsını “propaganda yapmak için kullanabileceği” gerekçesi ile engelledi. Biraz daha detay olarak bakılacak olursa yasağın, ChatGPT'nin Çin Komünist Partisi'nin ideolojisine aykırı yanıtlar üretmesinden kaynaklandığı anlaşılıyor. DETAY

± Norveç’te bir tohum kasası var. Bu kasa, dünyanın dört bir yanındaki gen bankalarında korunan tohumların örneklerinin uzun süreli olarak depolanmasını sağlamak için tasarlanmış, güvenli bir yedekleme tesisi. Dünyanın dört bir yanındaki binlerce bitki türünden tohumların bulunduğu bu kasa, iklim değişikliği endişelerinin artması nedeniyle, dünyanın gıda kaynaklarını güvence altına alma çabalarının bir parçası olarak, yaklaşık 20.000 tohum örneğinden oluşan bir partiyi daha tesis bünyesine kattı. DETAY

± ABD Ticaret Bakanlığı, bilgisayar çipi üreticilerinin yeni fabrikalar kurmak ve üretimi genişletmek için 39 milyar Dolarlık devlet desteğine erişmesi amacıyla başvuru sürecini başlatıyor. DETAY

± Xiaomi, yeni artırılmış gerçeklik gözlüğünü tanıttı. Gözlüğe “Wireless AR Smart Glass Explorer Edition” ismi verilmiş ve kullanıcıların görselleri değiştirmelerine, uygulamaları yönetmelerine, içeriklere göz atmalarına ve hatta el hareketlerini kullanarak gözlerinin önündeki göstergede yer alan ikonlara dokunmalarına olanak tanıyor. Gözlük ayrıca arama, navigasyon, fotoğrafçılık, çeviri de dahil olmak üzere çok sayıda işlevi destekliyor. Dezavantajı ise sınırlı pil ömrü ve yüksek üretim maliyeti. Bu dezavantajların seri üretimden önce çözümlenmesi gerekiyor. DETAY

± Tesla, ABD'deki “Supercharger” ağını resmi olarak Tesla markası taşımayan araçlara açtı.  "Magic Docks" adı verilen araçlar aracılığıyla, CCS özellikli tüm elektrikli arabalar artık belirli Supercharger noktalarında şarj edilebilir.  Ayrıca Tesla, araçlarının artık kendi şarj ağıyla sınırlı kalmamasını sağlamak için CCS adaptörünü kullanabilmelerini teminen eski modelleri için bir güçlendirme sunuyor. DETAY

± California, güçlü fırtınalar tarafından hırpalanıyor. Toprak kaymaları birçok evi yerle bir ederken 24 Şubattan bu yana devam eden kar fırtınası, rüzgâr ve yağmur ağaçları devirdi, eyalet genelinde elektrik kesintilerine sebep oldu. Elektrik kesintilerinden 120 binden fazla insan etkilendi. DETAY

± Oruç tutmanın sağlık açısından pek çok faydası var ancak fareler üzerinde yapılan yeni bir çalışma, bağışıklığın azalması açısından bir bedeli de olabileceğini düşündürüyor. Çalışma, bağışıklık hücrelerinin oruç sırasında hayvanların kanından kemik iliğine göç ettiğini ve beslenme yeniden başladığında geri yükseldiğini buldu. Açlık, beyinde hormonal bir stres tepkisi tetikliyor, bu da bağışıklık sistemini yiyecek kıt olduğunda kaynakları korumaya zorlayabiliyor. Araştırma, düzenli olarak kahvaltı öğününü atlamanın insanlarda bağışıklık sistemini tehlikeye atabileceği imasını da barındırıyor ancak bunu tam olarak ifade edebilmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyuluyor. DETAY

± Haber ve analiz şirketi Telecom Daily'nin yaptığı araştırmaya göre, yabancı ekipman üreticilerinin ülkeden ayrılması operatörlerin donanıma erişimini kısıtladığından, Rusya’da mobil internet hızlarının, Şubat ayında Moskova dışındaki bölgelerde düşme kaydettiği ortaya çıktı. DETAY

± Twitter çalışanları, The Boring Company CEO'su Steve Davis'in CEO olarak Elon Musk'ın yerini alabileceğini düşünüyor. Platformer'ın bildirdiğine göre Davis, Twitter'ın son işten çıkarma furyasında Musk’a yardımcı oldu. Hatta bu benimseme ve yardım o kadar ileri gitmiş ki Davis, Musk'ın "sert" fermanını benimseyerek ofiste uyumuş. DETAY