Teleskop #41
Teknolojide kritik bir eşikteyiz. Öyle ki, bir süredir yapay zekâya ilişkin bir haber yazmadan bülteni tamamlayamıyoruz. Görüş mesafesinin ötesine bakabilmek istiyorsak, yapay zekâ alanındaki gelişmeleri büyük dikkatle izlememiz gerekiyor.
± Eski Apple çalışanlarından oluşan Humane isimli bir girişim merakla beklenen inovasyonunu bir TED konuşmasında tanıttı. Star Trek dizisindeki komünikasyon rozetine benzeyen cihaz, yapay zekâ destekli olarak çalışıyor. Açıkça söylemek gerekirse, yetenekleriyle de göz kamaştırıyor. Cihazın ilk özelliği, bir dilde söylediğiniz şeyleri, tamamen kendi sesinizi ve duygusal vurgularınızı taklit ederek başka bir dile çevirebilmesi ve sesli olarak karşı tarafa ifade edebilmesi. İkinci olarak, cihazla telefon görüşmeleri yapılabildiğini söylemek lazım. Cihazın ayrı bir ekranı yok ancak avcunuzu karşısına getirdiğinizde küçük projektörü ile yansıtarak arayanı görmenizi ve cevap vermenizi sağlayabiliyor. Ayrıca, cihazın entegre bir kamerası da var. Yaptığı demo sırasında şirketin kurucularından Chaudhri, kameraya doğru bir çikolata tutarak yiyip yiyemeyeceğini sormuş. Yapay zekâ devreye girerek bunun sütlü bir çikolata barı olduğunu ve intoleransı olduğunu değerlendirilerek yememesi gerektiğini ifade etmiş. Hayatımıza oldukça yetenekli bir yardımcı girecek gibi gözüküyor. DETAY VİDEO
± Dünya Meteoroloji Örgütü Genel Sekreteri Petteri Taalas, düzenlenen basın toplantısında yaptığı açıklamalarla iklim değişikliği konusunda durumun vahametini ortaya koydu: "Buzulların erimesi ve deniz seviyesinin yükselmesine karşı mücadeleyi çoktan kaybettik. Bu kötü haber. Çünkü o kadar yüksek seviyelerde sera gazı salındı ki, sular binlerce yıl yükselmeye devam edecek" . Taalas, emisyonları azaltmak için hangi adımlar atılırsa atılsın, aşırı hava koşullarının 2060'lara kadar devam edeceğini, daha sonra durumu tersine çevirmek için bir şans elde edilebileceğini söyledi. DETAY
± Scania ve Northvolt, elektrikli ağır vasıtalar için ortaklaşa geliştirdikleri pil hücresini tanıttı. Yapılan testlerde, prizmatik lityum-iyon hücre, bir ağır vasıtanın kullanım ömrüne eşdeğer bir hizmet ömrü gösterdi ki bu sıra dışı bir özellik olarak kabul ediliyor. Teknik olarak 157 Ah kapasiteli yeni hücre, bir kamyona 1,5 milyon kilometrenin üzerinde yol yaptırabiliyor. DETAY
± Danimarka, ülkenin enerji ihtiyacını karşılamak için 18 futbol sahası büyüklüğünde “yapay rüzgâr enerjisi üretim adası” kuruyor. Ada kıyıdan 60 kilometre açığa kurulacak, dev boyutta 600 rüzgâr türbinine ev sahipliği yapacak ve inşaatının 2030 yılına kadar tamamlanması planlanıyor. Adanın, Danimarka’nın mevcut rüzgâr enerjisi üretiminin iki katından daha fazla üretim yapacağı ifade ediliyor. DETAY
± Cybernews, fabrikaların ve ofislerin dijital "ikizlerini" oluşturmak amacıyla kullanılan bir platform olan Siemens Metaverse'den hassas bilgiler sızdığını ortaya koydu. Korsanlar açığa çıkan verilere ulaşırsa, bunun hizmetlerini kullanan şirketler için yıkıcı sonuçları olabileceği ifade ediliyor. DETAY
± Elektrik alanlarının cilt hücrelerinin hareketlerine rehberlik edebileceği, örneğin onları yaralanmış bir bölgeye doğru itebileceği bilinmekteydi. Zaten, insan vücudu bunu doğal olarak yapan bir elektrik alanını bizzat üretiyor. Almanya'daki Freiburg Üniversitesi'nden bilim insanları, bu tespitten yola çıkarak yaraları normalden üç kat daha hızlı iyileştirmek için elektrik kullanan, özel olarak tasarlanmış bir biyoçip geliştirdiler. DETAY
± Almanya’nın son üç nükleer santralini kapatarak nükleer enerji üretimine son verdiği, daha önceki Teleskop bültenlerinde yer almıştı. Bu gelişmeden kısa süre sonra, Avrupa’nın en büyük tek reaktörü Finlandiya’da elektrik üretimine başladı. Yeni nesil Olkiluoto 3 reaktörünün en az 60 yıl boyunca faaliyette kalması ve ülkenin elektrik ihtiyacının yüzde 15’ini karşılaması bekleniyor. DETAY
± Yakın zamanda Nature'da yayınlanan bir çalışma, ağız ve kolorektal tümörlerdeki bakterilerin, insan bağışıklık tepkisini baskılayarak ve kanser hücrelerinin daha hızlı yayılmasına yardımcı olarak doğrudan kanseri destekleyebildiğini gösteriyor. Buna eşlik eden ve Cell Reports dergisinde yayınlanan bir başka çalışma da, 5-florourasil gibi bazı kanser ilaçlarının bu konuda etkili olabileceğini, çünkü tümörün gelişmesine yardımcı olan bakterileri de öldürdüklerini ortaya koyuyor. DETAY
± Avrupa Birliği, kripto varlık piyasalarını düzenlemeye yönelik olarak ilk kural setini oluşturdu ve Avrupa Parlamentosu çoğunluk kararıyla bahis konusu kural setini destekleme kararı aldı. DETAY
± Google’ın yapay zeka aracı Bard, bundan böyle yazılım geliştiricilerine, ek özelliklerle destek verecek. Bu özellikler; kod oluşturma, hata ayıklama ve kod açıklaması da dahil olmak üzere programlama konusuna ilişkin. DETAY
± Araştırmacılar, kartlarla yapılan basit bir hafıza testinin, semptomlar ortaya çıkmadan yıllar önce bilişsel bozulmayı tahmin etmede yardımcı olabileceğini söylüyorlar. Uzmanlar, testin bunama gelişme riski daha yüksek olan kişiler için daha erken tedavi uygulamaya ve önleyici tedbirler almaya imkan yaratabileceğini düşünüyor ve testin 45 yaş üstü herkese uygulanmasını öneriyorlar. DETAY
± Nörotensin hormonunun vücutta yüksek seviyelerde bulunmasının, obeziteden mustarip kişilerde daha iyi kilo verilmesine yardımcı olabileceği düşünülüyor. Bu durum da, verilen kiloların geri alımının nasıl önlenebileceğine dair bir ipucu sunuyor. DETAY
± Demansın etkili bir tedavisinin bulunmaması, önleyici faaliyetlerin önemini artırırken hastalığa yönelik risk faktörlerinin belirlenmesi ve ortadan kaldırılması da hayati önem taşıyor. Yeni ve geniş kapsamlı bir gözlemsel çalışma, işitme kaybının artan bunama riskiyle ilişkili olduğunu ve işitme cihazı kullanımıyla bu riskin azaltılabileceğini gösteriyor. DETAY
± Yeni bir çalışma, dehşet verici bir sonuç ortaya koydu. İspanya'daki süpermarketlerden toplanan et örneklerinin yüzde 40'ında antibiyotiğe dirençli bakteriler bulduğu ortaya çıktı. Bulgular, gıda kaynaklı hastalıklar ve antibiyotiklerin aşırı ve yanlış kullanımı hakkındaki endişelerin ne kadar doğru olduğunu ortaya koyuyor. Uzmanlar, eti soğukta uygun şekilde saklayarak ve iyice pişirerek gıda kaynaklı hastalık riskinin azaltılabileceği ifade ediyorlar. DETAY
± Goodyear, geleneksel lastiklere kıyasla daha fazla yakıt tasarrufu sağlayan, yüzde 90 sürdürülebilir malzemelerden yapılmış yeni bir lastik geliştirdi. Lastik, tüm testleri başarıyla geçerek yol kullanımı için gereken onayı aldı. Goodyear'in lastiğinde soya fasulyesi yağı ve çam ağacı reçinesi gibi 17 farklı bileşen kullanılıyor. DETAY
± ABD İç Güvenlik Departmanı DHS, ülkeye yapılan fentanil (bir tür uyuşturucu madde) sevkiyatlarını tespit edebilmek adına yapay zekâ algoritmalarını kullanmanın büyük fayda sağlayacağını düşünüyor. Diğer bir ifadeyle, yapay zekânın girişeceği işlere kargoları taramak ve uyuşturucu tespiti de dahil olmuş durumda. DETAY
± iSeeCars yeni bir çalışma yaparak Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi'nin 2014 – 2023 yılları “geri çağırma listesindeki” verileri analiz etti. Çalışmanın sonucunda Tesla, kesinlikle lanse etmek istemeyeceği yeni bir unvan kazandı: En çok araba geri çağıran marka. DETAY
± Dünyanın dört bir yanından araştırmacılar, insanlığın şiddetli çatışmaları ve patlamaları önceden tahmin etmesine ve potansiyel olarak önlemesine olanak tanıyan bir sistem oluşturmaya çalışıyorlar. Bu amaçla yapay zekâdan yararlanıyor ve Ukrayna'daki savaşa odaklanarak dünya liderleri tarafından alınan kararların nasıl sonuçlara yol açtığını inceliyorlar. DETAY
± Kanada hükümeti ve Volkswagen St. Thomas, Ontario'da dev bir pil fabrikası kurmak üzere 20 milyar Kanada doları (14,8 milyar ABD doları) tutarında yatırım yapma taahhüdünde bulundular. Bu, ülkenin elektrikli araç tedarik zincirinde şu ana kadarki en büyük yatırım. DETAY
± Borsa İstanbul'a kayıtlı 475 şirketin yönetim kurullarında 2021 yılında yüzde 16,7 olan kadın üye oranı, 2022 yılında yüzde 17,5'e çıktı. Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu tarafından hazırlanan "Yönetim Kurulunda Kadın Türkiye Raporu"na göre, SPK'nın önerdiği minimum kadın üye oranı olan yüzde 25'i yakalayan 137 şirket, tüm şirketlerin sadece yüzde 28,8'ini oluşturdu. Borsa İstanbul'a kayıtlı tüm şirketler içinde 158 şirket, BIST-100 içinde ise 21 şirket hala tamamı erkeklerden oluşan kurullar tarafından yönetiliyor. DETAY
± Dünyada her yıl 57 milyon ton polyester üretiliyor ve büyük bir kısmı geri dönüştürülmüyor. Bu soruna odaklanan Portsmouth Üniversitesi’nden bilim insanları, 70 tür “plastik yiyen” enzim tanımladılar. Polyesteri sıvı nitrojende dondurup küçük parçalara ayırdıktan sonra söz konusu enzimlerle birleştirerek moleküllere parçalanmasını sağladılar. Böylelikle malzemenin yeni giysiler, plastik ve kimyasal üretiminde hammadde olarak kullanılması mümkün hale geldi. DETAY
± Nature Neuroscience’da yayımlanan bir makale, maymunların da insanlara benzer şekilde karmaşık düşünme ve dikkatli biçimde karar verme yeteneğine sahip olduğunu ortaya koydu. Bu nevi bir araştırma ilk olarak yapıldı. Maymunların bir sorun üzerinde ayrıntılı biçimde düşünebildikleri ve maliyetler, sonuçlar ve sınırlamalar gibi etkenlerin bileşimlerini hesaplayabildikleri görüldü. Maymunlar, bunu yaparken dürtüsel biçimde var olan ilk seçeneğe yönelmiyor. Tercihlerinin sonuçlarını idrak edebiliyor. DETAY
± Chipotle, uzun süredir yerel ve organik ürünler tedarik eden ve sorumlu bir şekilde yetiştirilen etleri tüketime sunan bir restoran zinciri. 2030'a kadar sera gazı emisyonlarını 2019 yılı düzeyine kıyasla yüzde 50 oranında azaltmak amacıyla, tamamen elektrikli bir restoran tasarımı yaptığını duyurdu. Yeni restoran enerji verimliliğini en üst düzeye çıkaracak ve rüzgâr ve güneş enerjisinden sağlanan yüzde 100 yenilenebilir enerji kullanacak. DETAY
± Teleskop’un 40. bölümünü dinlemek isteyenler bu bağlantıdan podcast’e ulaşabilirler.
± Nokta Haber Yorum’da bu haftaki yazımda son dönemde hızla gelişen yapay zekâ teknolojisinin “dünyayı kıyamete götürüp götürmeyeceğini” sorgulamaya çalıştım. “Kıyamet Yapay Zekâdan mı Gelecek?” başlıklı yazıyı okumak isteyenler bu bağlantıdan erişebilirler.