Teleskop #46
Teleskop’un bilgi elçisi olmak ister misiniz? Türkiye’de bilginin, bilimin yayılması, egemen olması için lütfen bültenimizi ve podcast’imizi ilgilenebilecek dostlarınıza iletin.
± Hollandalı tasarımcı Bjørn Karmann, lensi bulunmayan, yapay zekâ destekli bir kamera geliştirdi. Kamera, konum verilerini kullanarak görüntüler oluşturuyor. Paragraphica adı verilen cihazın hem sıra dışı görünüme sahip fiziksel bir prototipi hem de çevrim içi kullanım imkânı sağlayan dijital bir versiyonu bulunuyor. DETAY VIDEO
± Covid-19 salgını 2019'un son günlerinde, Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkarak kısa sürede dünyanın dört bir yanına yayıldı ve çok sayıda can kaybına neden oldu. Wuhan Bölgesi’ndeki laboratuvar ise o tarihten beri pek çok komplo teorisinin merkezinde yer aldı ve virüsün bu laboratuvardan serbest kaldığı iddia edildi. BBC'ye konuşan Çin Hastalık Kontrol Merkezi başkanı Prof. George Gao, verdiği demeçte, virüsün laboratuvardan sızmış olma olasılığının göz ardı edilmemesi gerektiğini söyleyerek komplo teorilerinin yeniden canlanmasına imkân verdi. DETAY
± London School of Economics, Grantham Araştırma Enstitüsü’nde yürütülen bir araştırma, aleyhlerine açılan iklim davalarının fosil yakıt şirketlerinin hisse senedi fiyatlarını düşürdüğünü ve bu “büyük çaplı kirleticiler” için finansal bir risk oluşturduğunu ortaya koydu. DETAY
± 3 aydan uzun süren kronik ağrı, dünya nüfusunun yüzde 30'undan fazlasını etkiliyor ve mevcut tedaviler genellikle sınırlı bir etkiye sahip bulunuyor. Yeni tedaviler geliştirilmesine yardımcı olmak isteyen San Francisco'daki California Üniversitesi'nden Prasad Shirvalkar ve meslektaşları, beynin ağrıyı nasıl düzenlediğini daha iyi anlamak için araştırmalar yaptı ve kronik ağrı çeken kişilerin beyinlerinde, elektriksel aktivite belirtileri tespit edildi. Araştırma, küçük çaplı bir çalışma olmasına rağmen, yapılan keşif bir gün daha etkili tedaviler geliştirilmesine yol açabilir. DETAY
± Ford CEO'su Jim Farley CNBC'ye verdiği demeçte Tesla'nın Supercharger'larının Amerika Birleşik Devletleri'nde elektrikli otomobil şarjı için standart haline gelebileceğini, ancak şu anda standardı belirlemek üzere bir seçim yapmak zorunluluğu bulunmadığını, bu konunun serbest piyasa tarafından karara bağlanacağını söyledi. DETAY
± Çin'in Şanghay şehrinde, 29 Mayıs günü 36,1 santigrat derece (yaklaşık 97 derece Fahrenheit) ile sıcaklık rekoru kırıldı. Devlet medyasının bildirdiğine göre, önceki rekor Mayıs 1876'da 35,7 santigrat derece (96,3 derece Fahrenheit) ile kırılmış ve 1903, 1915 ve 2018 yıllarında üç kere daha egale edilmişti. DETAY
± İtalya Sanayi Bakanlığı'nın web portalı ve uygulamalarının Cuma günü "ağır bir siber saldırıya" uğradığı ve kullanım dışı kaldığı belirtildi. Teknisyenlerin saldırının "sonuçlarını hafifletmek" için çalıştıkları, ilk kontrollerin veri hırsızlığına dair bir kanıt ortaya koymadığı ifade edildi. DETAY
± Güney Koreli Hyundai Motor Group ve LG Energy Solution Ltd. Cuma günü bir açıklama yaparak, vergi avantajından yararlanmak için ABD'de 4,3 milyar dolarlık bir elektrikli araç (EV) pil fabrikası kuracaklarını söyledi. DETAY
± John Hopkins Üniversitesi'nden Uygulamalı Ekonomi Profesörü Steve Hanke tarafından hazırlanan "Yıllık Sefalet Endeksi'nde" Türkiye, 2022 yılında dünya genelinde 10. sırada yer aldı. DETAY
± Hindistan'da bir hükümet yetkilisi, inanılması oldukça güç bir işe imza attı ve yüzmek için gittiği baraja düşürdüğü cep telefonunu almak için barajdan 3 günde “2 milyon litre” su boşalttırdı. Yetkilinin, konuya ilişkin olarak ortaya koyduğu gerekçe de oldukça ikna edici: Telefonunda gizli hükümet belgeleri var(mış). DETAY
± Neuralink, ABD Gıda ve İlaç İdaresi'nin (FDA) insanlarda ilk klinik çalışmanın başlatılmasına onay verdiğini duyurdu. Neuralink'in resmi Twitter hesabından "İnsanda ilk klinik çalışmamızı başlatmak için FDA'in onayını aldığımızı paylaşmaktan heyecan duyuyoruz! Bu, Neuralink ekibinin FDA ile yakın işbirliği içindeki inanılmaz çalışmasının sonucudur ve bir gün geliştirdiğimiz teknolojinin birçok kişiye yardım etmesine izin verecek önemli bir adımı temsil ediyor." paylaşımı yapıldı. İnsanoğlunun beynine çip yerleştirilmesi, yakın bir gelecekte daha da çok konuşacağımız bir konu haline gelecek gibi görünüyor. DETAY
± İngiltere'den Tokamak Energy Ltd, ABD'den Princeton ve Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı ve Almanya'dan Enerji ve İklim Araştırmaları Enstitüsü'nden araştırmacılar füzyon enerjisinde çok önemli bir kilometretaşını geçtiler. Boyu zar zor bir metreye yaklaşan kompakt bir füzyon reaktörünün içindeki iyonlar, ilk kez 100 milyon santigrat dereceye (yaklaşık 180 milyon Fahrenheit) kadar ısıtıldı. Bu nevi başarılar, nükleer füzyon enerjisinin enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla kullanılmasına yönelik umutları yeşertiyor. DETAY
± Çin ticaret bakanı, Çin ve Güney Kore'nin çip tedariki, yaptırımlar ve ulusal güvenlik konusundaki geniş küresel endişelerin gölgesinde “yarı iletken endüstrisi tedarik zincirlerinde diyalog ve iş birliğini güçlendirme” konusunda anlaştığını söyledi. DETAY Benzer bir haber ABD ve Japonya'dan da geldi. İki ülke, gelişmiş çipler ve diğer teknolojilerin araştırma ve geliştirmesinde işbirliğini derinleştireceğini açıkladı. DETAY
± Portekiz'in siber güvenlik konseyi CSSC, telekom operatörlerinin Çin ekipmanlarını yüksek hızlı 5G mobil ağlarında ve yeni teknolojinin dayandığı 4G platformlarında kullanmasını resmi olarak yasaklayabilecek bir karar yayımladı. DETAY
± Yumurta alerjisi yaygındır ve genellikle baş edilmesi zordur. Bir dizi rahatsız edici semptoma yol açar. Bilim insanları, sorunun çözümü için ilginç bir alana odaklandılar ve alerjiye neden olan proteinleri yumurtadan çıkarmak için tavukların genetiğinin nasıl değiştirileceğini araştırdılar. Sonuçlar (daha fazla test yapılması gerekse de) alerjen protein “ovomukoid”in yumurtalardan çıkarılmasının işe yarayacağını ortaya koydu. DETAY
± Bacillus Calmette-Guerin (BCG) aşısı, tüberkülozla mücadelede 80 yılı aşkın süredir kullanılıyor. 1970'lerde erken evre mesane kanserleri için de etkili bir immünoterapi tedavisi olduğu ortaya çıktı. O zamandan beri, bu kanser türü için standart tedavilerden biri haline geldi. Yeni bir çalışma, BCG aşısının bir yararlı yan etkisi daha olduğunu ortaya koydu. Bu terapiyi alan kişilerde demans gelişme riski azalmış gibi görünüyor. DETAY
± Mühendisler, nemli havadan sürekli olarak enerji üreten bir cihaz üretmek üzere bir yöntem ortaya koydular. Yöntem, henüz pratik hayatta uygulanabilir değil ancak güzel yanı, cihazı oluşturmak için hemen hemen her malzemenin kullanılması mümkün. Yöntem, henüz uygulamaya hazır değil. Uygulanabilmesi için malzemelerin, çapı 100 nanometreden daha küçük nano gözeneklerle doldurulması gerekiyor. Bu büyüklük, bir insan saçının yaklaşık binde birine karşılık geliyor. Massachusetts Amherst Üniversitesi'nden mühendis Xiaomeng Liu liderliğindeki ekibe göre, bu nevi bir cihaz yapıldığında, nemli havadaki mikroskobik su damlacıkları tarafından üretilen elektriği toplayabilir. DETAY DETAY
± Bilim insanları yeni bir yorumda, mantarların dünya çapında ekinler için önemli bir tehdit oluşturduğunu ve gıda tedarikimiz üzerinde giderek artan "yıkıcı" etkileri olduğu konusunda uyarıda bulundular. İnsanları doğrudan hasta eden patojenler, özellikle virüsler ve bakteriler hakkında daha fazla endişelenme eğilimindeyiz ancak mısır isi ve kök pası bizi Ebola veya E. coli kadar korkutmasa da, gıda kaynaklarımız üzerinde tehdit oluşturabiliyor. Bu bağlamda bakıldığında, belki de korkutması gerektiği ortaya çıkıyor. DETAY
± Google'ın, kullanıcıların metinlerinin tonunu kişiselleştirmelerine yardımcı olmak için yapay zekâ kullanan aracı Magic Compose, belirli ABD kullanıcıları için yayına alındı. Bu ayın başlarında Google I/O'da tanıtılan Magic Compose, kullanıcıların yedi farklı ton ve stille sohbet başlatmasına veya bir mesajı yeniden yazmasına yardımcı olmak için Google'ın Bard AI sohbet robotunu kullanıyor. DETAY
± Büyük harflerin akıllıca kullanılmasının, ChatGPT benzeri yapay zekâ yazılımlarını şaşırtmanın kolay bir yolu olabileceği ve insanlardan ayırt edilmelerine olanak tanıyabileceği düşünülüyor. Aslında fikir, ilk olarak 1950'de bilgisayar bilimcisi Alan Turing tarafından önerilen Turing testini anımsatıyor. Turing testi, bir diyalog içerisinde sorulan soruya yanıt verenin yapay zekâ mı yoksa gerçek insan mı olduğunu anlamaya çalışan bir test türü. DETAY
± Avrupa Komisyonu 100 adet “unicorn”un Avrupa'nın derin teknoloji şampiyonu haline gelmesine ve birliğin yeşil ve dijital hedeflerini gerçekleştirmesine yardımcı olacak bir girişim başlattı. Unicorn’lar, değeri bir milyar dolar veya daha fazla olan girişimleri ifade ederken, derin teknoloji girişimleri önemli bilimsel veya mühendislik gelişmelerine odaklanmış kuruluşları anlatıyor. DETAY
± Yapay zekâ, gerçek aktörleri olmayan ve büyük Hollywood stüdyolarından çok daha küçük kaynaklara sahip kişilerin sahte film fragmanları oluşturmasına izin veriyor. Tabii ki, bu durum da film sektörünün paydaşlarını rahatsız ediyor. Bu konu, SAG-AFTRA aktörler sendikasının 7 Haziran'da stüdyolarla yapacağı görüşmelerde pazarlık masasına konulacak gibi görünüyor. Film ve televizyon senaristlerinin bu teknolojinin senaryo oluşturmak için kullanılmaması yönünde güvence talep ettikleri ifade ediliyor. DETAY
± Dünyanın ilk “ultra gerçekçi insansı robot sanatçısı ve tasarımcısı” Ai-Da’nın tasarladığı ev eşyaları koleksiyonu, Londra Tasarım Bienali'nde sergilenmeye başlandı. Acaba aramızda halen yapay zekânın insanların işlerini elinden almayacağını düşünenler kaldı mı? DETAY
± Dr.Web tarafından, ''SpinOk'' olarak adlandırılan casus yazılımın, an itibariyle 400 milyondan fazla indirilen 100'den fazla Android uygulamasında bulunduğu tespit edildi. Reklam verenler için bir yazılım geliştirme kiti (SDK) olarak sunulan bu modül, cihaza yüklendikten sonra hem gizli reklamlar gösterilmesini hem de cihazda bulunan özel verilerin uzak bir sunucuya gönderilmesini sağlıyor. DETAY
± NVIDIA, ister klasik heykeller ister sıradan kamyon ve bina gibi objeler olsun, iki boyutlu videolardan nesnelerin üç boyutlu modellerini oluşturabilen Neuralangelo adlı yeni bir yapay zekâ modelini tanıttı. DETAY
± Çinli teknoloji devleri ülkenin yapay zekâ yarışında liderliği ele geçirmeye çalışırken, Perşembe günü Alibaba, ChatGPT’ye benzer bir şekilde geliştirdiği teknolojisini kullanıma sundu. DETAY
± Pfizer Inc son derece önemli bir açıklama yaptı. Bilindiği üzere, dünyamızın karşı karşıya bulunduğu en önemli risklerden birisi bakterilerin antibiyotiğe karşı geliştirmekte oldukları direnç. Bu durum, bazı enfeksiyonlarda antibiyotiklerin etkisiz kalmasına ve tedavi sırasında büyük zorluklarla karşılaşılmasına sebebiyet veriyor. Pfizer son aşama denemelerinden elde edilen verilerin, deneysel bir antibiyotik kombinasyonunun, ilaca dirençli bakterilerin neden olduğu ölümcül enfeksiyonların tedavisinde etkili olduğunu açıkladı. “Süper mikroplar” olarak da bilinen antibiyotiğe dirençli bakterilerden ölümler dünya çapında artıyor ve sağlık otoriteleri, yeni tedavilerin geliştirilmesi için araştırmacı kuruluşlara sürekli olarak çağrıda bulunuyor. DETAY
± Amazon, Federal Ticaret Komisyonu'nun “müşterileri yasa dışı bir şekilde izlediğini ve bilgisayar korsanlarının kullanıcıların Ring kameralarının kontrolünü ele geçirmesini engelleyemediğini” tespit etmesi üzerine 5,8 milyon dolar cezaya çarptırıldı. DETAY
± Geçen hafta, Hollanda’da ilginç bir spor müsabakası yapıldı. Futbol kulübü FC Dordrecht, Hollanda'nın ilk “iklim nötr” futbol maçına ev sahipliği yaptı. Bu hedefe ulaşabilmek için kulüp altı ay süren bir hazırlık yaptı ve oyun için bir dizi çevre dostu önlem aldı. Bu kapsamda, stadyumda EV'ler için park yerleri ayrıldı, taraftarlar arasında toplu taşıma ile ulaşım teşvik edildi, elektrikli otobüslerle ücretsiz ulaşım sağlandı, bisikletler için ekstra park yerleri ayrıldı ve ortak bisikletlerin ücretsiz kullanımı imkanı sunuldu. Müsabakaya yerel kolluk kuvvetleri de dağ bisikletleriyle geldi. Bu kadar mı? Tabii ki hayır. Kulüp, geleneksel maç günü yiyeceklerini vegan alternatifleriyle değiştirerek taraftarları et yememeye teşvik etti ve et tüketiminin sera gazı emisyonları üzerindeki önemli etkisini vurguladı. Benzer şekilde, elektrikli robot çim biçme makinesi sahayı hazırlarken yenilenebilir enerji kaynakları etkinliğin eğlence ve aydınlatmasına güç sağladı. DETAY
± Teleskop’un 45. bölümünü dinlemek isteyenler bu bağlantıdan podcast’e ulaşabilirler.
Bültenimiz sona erdi… Bilgi elçisi olma davetimizi yeniliyoruz… Bültenimizi paylaşın ve bilginin yayılmasına, bilgiyle bezenmiş bir toplum yaratma çabamıza destek olun.