Teleskop #48
Özel bir çaba göstermedik ancak bu bültende sürdürülebilirlik konuları ön plana çıktı. Bu da, aslında dünyamızın kırılganlığının, sürdürülebilirliğin öneminin ne kadar arttığının göstergesi. Keyifli okumalar…
± Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye "Denizde İstilacı Yabancı Türlerle Mücadele Projesi" Müdürü ve Çevre Mühendisi Mehmet Gölge yaptığı değerlendirmede, korkutucu bir gerçeği ortaya koydu: Türkiye'yi çevreleyen denizlerde tespit edilen yabancı türlerden 105'i istilacı karakterde. DETAY
± ABD'de görülen bir davada bir avukat açtığı davayı destekleyen hukuki emsalleri araştırırken ChatGPT kullandığını itiraf etti. Buraya kadar bir sorun yok. Sorun şu noktada ortaya çıkıyor: ChatGPT'nin avukata sunduğu emsaller “gerçek değil”. DETAY
± Damar sertleşmesi ve gut hastalığı, yüksek ürik asit seviyeleri ile bağlantılandırılıyor. ABD'deki Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden Prof. Federico Rey, "Ürik asidin birikmesi, kanda kristalleşmeye ve gut hastalığıyla sonuçlanan damar tıkanmalarına yol açıyor. Kristalleşecek kadar birikmeden önce de, normal seviyenin biraz üzerine çıkan ürik asit miktarı damar sertleşmesiyle ilişkilendirilen iltihaplara sebep oluyor." diyor. Sorunun çözümüne odaklanan son araştırmada, , yaklaşık bin kişinin damar tıkanıklığı ve ürik asit seviyeleri ile sindirim sistemindeki mikrobiyal faunası incelendi ve bağırsak mikrofaunasında ürik asit tüketen bakterilerin, kalp damar hastalıkları ve gut hastalığının muhtemel tedavisinde kullanılabileceği ortaya çıktı. DETAY
± British Antarctic Survey'in (BAS) yaptığı araştırma, Nature Climate Change isimli dergide yayımlandı. Araştırmaya göre, normal şartlarda buzun yerini değiştirerek yeni buz oluşumuna imkân veren rüzgârlar zayıflıyor, bu durum buz oluşumunu yavaşlatıyor, bu da Güney Okyanusu'nun bir parçası olan Weddell Denizi'ndeki dip suyu üretimini etkiliyor. Dünyanın en soğuk ve yoğun su kütlesi olan AABW'nin azaldığına ve ısındığına dikkati çeken araştırmacılar, dip suyunda gözlemlenen düşüşün atmosferdeki ısı ve karbonun okyanusta depolanmasına engel olabileceğini ifade ediyor. Araştırmaya konu verileri toplamak için gemi ve uydu kullanan uzmanlar, Weddell Denizi'nin ısı ve tuzluluk seviyesini ölçtü. DETAY
± Covid-19 salgını dünyada 768 milyon kişiyi enfekte etti. Bunların 7 milyonu hayatını kaybederken Türkiye’de 100 bine yakın can kaybı yaşandı. Kayıpların daha da büyümesini yapılan 13 milyar doz aşı sağladı ancak mRNA bazlı aşı üreterek pandeminin sonunu getiren BioNTech ve Moderna’ya karşı bu hafta başı Almanya’da açılan davalar dünyada endişe yarattı. Almanya’daki iki büyük avukatlık bürosu aşı şirketlerinin ‘şüpheli’ ilaçları kâr amacıyla piyasaya sürdükleri ve aşıların kalp kası tutulması, beyin sisi gibi yan etkileri olduğu iddiasıyla mahkemeye 200 dava dosyası sundu. Öte yandan, bilim insanları endişeye mahal olmadığını, aşı karşıtlarının ‘tazminat’ alabilmek için bilinçli olarak halkı yanlı ve yanlış bilgilendirdiğini söylüyor. Bu arada, aşı karşıtlığını “şımarıklık” olarak tanımladıklarını da söylemeden geçmeyelim… DETAY
± Hankook Lastikleri, modüler bir tekerlek sistemi geliştirdi. Robotik girişimi Calmantech Corp ile işbirliği içinde geliştirilen WheelBot bir küre formatında, kendini dengeleyebiliyor ve üç aksı sayesinde herhangi bir yöne doğru hareket edebiliyor. Sistem, kişisel kullanımdan iş amaçlı kullanıma kadar çok çeşitli uygulamalara imkân tanıyabiliyor. DETAY
± Kanser, dünyanın en ölümcül hastalıklarından biri. Erken teşhis, tedavide başarı şansını artırıyor ve hayat kurtarıyor. Ancak kanser belirtilerini geleneksel yöntemlerle tespit etmek bazen çok zor olabiliyor. İngiltere’de araştırmacılar, bu sorunu çözmek için yeni bir kan testi geliştirdiler. Testin adı Galleri ve 50’den fazla kanser tipini tespit edebileceği iddia ediliyor. Test, farklı kanser türlerinden sızan genetik kodun parçalarındaki belirgin değişiklikleri arıyor. Test, etkinliğini görebilmek için İngiltere ve Galler’deki aile hekimlerine başvuran 5 bin kişi üzerinde denendi. Sonuçlar ümit vaadediyordu. Zira, kanser vakalarının üçte ikisini doğru bir şekilde tespit etti. Ayrıca kanser tespiti yapılan vakaların yüzde 85’inde hastalığın asıl yerini de doğru bir şekilde saptadı. DETAY
± Slovakya'da yerleşik GA Drill, bir çift yeni teknoloji açıkladı: Anchorbit ve Plasmabit. Anılan teknolojiler, yerin 10 kilometre (6 mil) altındaki sıcak kaya katmanına çok daha hızlı ve daha ucuz ulaşacak bir sondaj yöntemi vaat ediyor. Dünya yüzeyinin altındaki yoğun ısı, dünyanın herhangi bir yerinden 7/24 erişilebilen, neredeyse tükenmez, güvenilir, temiz enerji kaynağını temsil ediyor. DETAY
± Karbon ayak izi kaygıları sebebiyle 2019 çıkışlı Everyday Life albümünü turnesiz geçiren Coldplay, iki yıl önce yayımlanan son albümü Music of the Spheres için bazı sözler vermişti. Grup o dönem 2022 yılında çıkacakları turnede 2016-2017 yıllarındakine oranla karbon emisyonlarını yüzde 50 oranında azaltma ve sahne şovlarında kullanılan elektriğin neredeyse tamamını yenilenebilir kaynaklardan sağlama sözü verdi. Grup daha önce, gösterilerinin enerji ihtiyacını bisikletlerden ve elektrik üreten dans pistlerinden sağlamak, bambudan setler inşa etmek ve satılan her bilet için bir ağaç dikmek de dahil olmak üzere çeşitli yöntemlerle karbon emisyonlarını azaltarak turlarını daha çevre dostu hale getirmek istediklerini açıklamıştı. DETAY
± Caltech ekibi, dünyada bir ilk olarak, tespit edilebilir seviyedeki gücü uzaydan dünyaya kablosuz olarak ışınlamayı başardı. Uzay Güneş Enerjisi Projesi, büyük yörüngesel temiz enerji kaynaklarını kullanılabilir hale getirmeyi amaçlıyor. Uzay tabanlı güneş, dünyanın temiz enerji sorununu çözme potansiyeli taşıyor. Yörüngesel bir güneş kurulumu, güneş ışığını 7/24 toplayabiliyor ve atmosfer veya hava koşullarından etkilenmiyor. Teorik olarak, uzaydaki güneş enerjisi potansiyelinin, dünyadaki bir güneş panelinden metrekare başına sekiz kat daha iyi olduğu ifade ediliyor. DETAY
± Genç Türk girişimciler tarafından geliştirilen Decktopus, yapay zekâ desteğiyle metinden sunum oluşturarak tasarım bilgisi gerektirmeden kısa sürede sunum hazırlamayı sağlıyor. DETAY
± McDonald’s Türkiye bir ilke imza attı ve yapay zekâ tarafından özel olarak geliştirilen smoothie çeşitlerini misafirlerinin beğenisine sunuyor. Yapay zekâ uygulaması ChatGPT tarafından geliştirilen ve McCafé mutfağında hazırlanan serinletici tarifler "Hayalimdeki Tarifler" isimli smoothie menüsü ile tüketicilere ulaşıyor. DETAY
± Kabine ofisi, İngiliz halkının bulaşıcı hastalıklar, biyolojik saldırılar ve antibiyotik direnci gibi biyolojik tehditlerden korunmasına yardımcı olmak için yeni bir "Biyotehdit Radarı" kullanılacağını söyledi. Biyotehdit Radarı, bağımsız danışma komitelerinden ve biyolojik riskleri ve eğilimleri analiz eden geniş uzman gruplarından gelen verileri bir araya getirecek. DETAY
± Group IANS Research, Artico Search ve The CAP tarafından yakın zamanda yürütülen ortak bir çalışma, Russell 1000 Endeksi (R1000) kapsamındaki bilgi güvenliği yöneticilerinin (CISO'lar) yetkinliklerine yoğunlaştı. Araştırma, CISO'ların yalnızca yüzde 14'ünün siber güvenlik alanında görev yapmak için gerekli özelliklere sahip olduğunu ortaya koyuyor. DETAY
± ABD'li yetkililer, ılık suda "düşük çözünmüş oksijen seviyesi" nedeniyle Teksas Körfezi Kıyısı boyunca binlerce balığın karaya vurduğunu söyledi. Quintana Beach County Park yetkilileri yaptığı açıklamada, bu balık ölümlerinden en çok etkilenen türün Körfez Menhaden’i olduğunu söyledi ve sahilin büyük bölümünün temizlendiğini ekledi. DETAY
± Securities Exchange Commission, geçtiğimiz hafta dünyanın en büyük kripto borsası ile ABD'nin en büyük kripto borsasına dava açtığını duyurarak kripto dünyasında şok etkisi yarattı. ABD mali gözlemcisi, kripto borsası Binance'i ve kurucusu Changpeng Zhao'yu bir "aldatma ağı" işletmekle suçladı ve ilgililere toplam 13 suçlama yöneltti. DETAY
± Maros-Pangkep'in mağara resimlerinden Rönesans fresklerine kadar, insanlar uzun süre toprak ve taşlardan elde edilen pigmentleri kullandılar. Giyim markaları G-Star RAW ve Vollebak, kumaşları boyamak için dünyanın kaynaklarını kullanmaya ve mineralleri kullanmaya geri dönüyor. Vollebak'ın Mineral Tişörtleri, her biri İtalya'nın maden yataklarından ve toprağından elde edilen farklı bir malzemeyle boyanmış üç renkte sunuluyor: Hematit, seladonit ve volkanik toprak. Markanın, tüm giysinin dikiminden sonra boyandığı giysi boyama yöntemini benimsemesinin, daha yumuşak kumaşlar ve renkler sağladığı ifade ediliyor. Teknik, geleneksel boyama işlemlerine göre daha sürdürülebilir bir alternatif sunarak sert kimyasallardan kaçınıyor. DETAY
± Küresel su rezervleri, depolama kapasitesini artıran “baraj inşaatı patlamasına” rağmen son 20 yılda azaldı. Bu alanda yapılan yeni bir araştırma da, yeni barajların dünyanın su kaynakları üzerindeki artan baskıyı çözmek için yeterli olmayacağını öne sürdü. Texas A&M Üniversitesi'nden baş yazar Huilin Gao, iklim değişikliğinin su rezervi verimliliğini azaltmada "kritik bir faktör" olduğunu, ancak artan su talebinin de bu konuda önemli bir rol oynadığını söyledi. DETAY
± İsveçli aktivist Greta Thunberg, insanlığı iklim felaketi konusunda "uçuruma doğru koşulduğu" hakkında uyardı. Düşünce kuruluşu Climate Analytics tarafından yapılan yeni bir araştırma da, bunun ancak rüzgâr ve güneş enerjisi tesislerini beş kat daha hızlı artırarak ve fosil yakıt üretimini 2030 yılına kadar yıllık yüzde 6 azaltarak önlenebileceğini gösterdi. DETAY
± Ultrason bizlere, özellikle hamilelik sırasında kullanılan non-invaziv bir görüntüleme teknolojisi olarak çok aşina. Şimdi ise, her tür tıbbi sorunu tedavi etmek için güçlü ve yeni bir araç olarak klinik deneylerde kullanılıyor. Andığımız sorunlara kanser, obezite, sırt ağrısı, glokom, depresyon veya kaygı da dahil… DETAY
± Teleskop’un 47. bölümünü dinlemek isteyenler bu bağlantıdan podcast’e ulaşabilirler.
Bültenin sonuna geldik. Hoşunuza gittiğini umuyoruz. Paylaşarak bilginin yayılmasına katkıda bulunmak ister misiniz? Paylaşmak için alttaki butona basmanız yeter de artar bile…